Miyop Nedir? 

Görme bozukluğu olmayan bir kişinin gözüne ulaşan görüntü gözün kornea ve lens kısımlarından kırılarak geçer ve ağ tabakada (retina) odaklanır. Normal kişiler uzağa baktıklarındaki cisimleri bu nedenle net görürler ve gözlüğe ihtiyaç duymazlar. Miyop bir kişi ise uzağa baktığında görüntü ağ tabakanın önüne düşer ve bu nedenle bulanık görür, buna da “miyop” diyoruz. Miyoplara “uzakgörmez” de denebilir, çünkü esas sorun uzağı net görememektir. 

Hangi Çocuklar Miyop Olma Riskine Daha çok Sahiptir?

10 yaşından küçük çocuklar riskli gruptur, bu nedenle düzenli muayeneleri çok önemlidir. Anne-babasından birisi miyop olan çocuk yaklaşık 3 kat, hem anne hem babası miyop olan bir çocuk ise yaklaşık 6 kat daha fazla miyop olma riskine sahiptir. Aydınlıkta açık havada günde 2 saatten az zaman geçiren çocukların riski daha fazladır. Günde 2 saatten fazla yakına bakarak zaman geçiren çocuklar (özellikle bunu 30 cm.den daha yakından ve kesintisiz sürelerle bakıyorlarsa) artmış riske sahiptir. Ayrıca Uzakdoğu kökenli kişiler miyop olma açısından daha yüksek riske sahiptir. 

Miyop Neden Artar?

Çocuk ve gençlerde miyop artışının en önemli sebebi gözün ön-arka eksende fazla uzamasıdır. Çocuk ve gençlerin gözleri de tıpkı boylarının uzaması gibi yaşa bağlı olarak artış gösterir, bu normaldir. Miyopu artan çocuk ve gençlerde bu artış normalden daha fazla olur. Sonuç olarak, miyopların büyük bir kısmının gözleri normalden daha uzundur

Miyoplar En Sık Hangi Şikayetle Bize Başvurur?

Uzak görmede zorlanma en sık şikayet olmakla birlikte, düşük numaralı bir miyop sadece gece görmede zorlanmadan şikayet edebilir, veya gözlerini kıstığında daha iyi gördüğünü ifade edebilir.

Miyopun Sebep Olduğu Sonuçlar Nelerdir?

• Eğitim ile ilgili sonuçlar: Tedavi edilmemiş miyopi, çocukların eğitim performansını etkileyebilir ve psikososyal stresle sonuçlanabilir. 
• Yaşam Kalitesi ile İlgili sonuçlar:Miyopinin düzeltilmemiş olması veya hastanın göz ve karakter yapısına uygun olmayan düzeltme yöntemi kişinin yaşam kalitesini etkiler. 
• Ekonomik Etki: Miyopinin ilerleyici tabiatı göz önüne alındığında, doğrudan (hastalığın teşhisi, düzeltilmesi ve tedavisi için yapılan harcamalar) ve kaybedilen üretkenlik nedeniyle bir maliyet yarattığı aşikardır.
• Görme bozukluğu riski: Düzeltilmemiş miyopi, önlenebilir görme bozukluğunun ve özellikle yüksek miyopi ile ilişkili görmeyi tehdit eden oküler komplikasyonların önde gelen nedenidir (Örneğin miyopik makula dejenerasyonu) .

Miyop Nasıl Tedavi Edilir?

Miyopu tedavi etmek için konkav/içbükey (- işaretli) gözlük camları veya kontakt lensler kullanılır. Hasta 18 yaşından büyükse ve numaraları artık ilerlemiyorsa cerrahi seçenekler de gündeme gelebilir. 

Miyop Salgını Olduğundan Bahsedilebilir mi?

Miyoplar dünya üzerinde gitgide artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2020 yılı tahminlerine göre dünya nüfusunun yaklaşık %30’u miyoptur (yaklaşık 2.5 milyar kişi) ve bu oran 2050 yılına gelindiğinde %50’ye ulaşacaktır 

(Grafik 1 nolu kaynaktan alıntı olarak paylaşılmıştır. Yıllara göre miyop kişilerin tahmini sayısını ve dünya nüfusuna göre yüzdelerini göstermektedir)

Bu oranlar ırksal ve bölgesel farklılıklar göstermektedir. Örneği Uzak doğu toplumlarında bu oranlar çok daha önce yükselmeye başlamış ve Güney Kore, Çin, Tayvan, Singapur gibi bazı ülkelerde 18 yaş altı nüfusta miyopların oranı %80’lere yaklaşmıştır. Bu bakımdan önce Uzak doğu ülkelerinde başlayan ancak son yıllarda dünyanın geri kalan bölgelerinde de gelişen bir artıştan söz edilebilir.

Miyopta Hızlı Artış Olması Ne Anlama Geliyor?

Numarası yılda 1 veya daha fazla artan çocuklarda miyopun hızlı arttığını ifade edebiliriz. Miyop artışı olan hastalarda neden sıklıkla gözün ön-arka eksende fazla uzamasıdır. 

Kimlerde Miyop Artış Riski Yüksektir?

10 yaşından küçük çocuklarda miyopun hızlı arttığını biliyoruz. Anne-babadan en az birinde miyop olması hızlı artış açısından risk faktörü sayılabilir. Aydınlıkta açık havada günde 2 saatten az zaman geçiren çocuklarda ve günde 2 saatte fazla zamanı yakına bakarak geçiren çocuklar konusunda literatür henüz tam bir kesinlik arz etmemekle birlikte, sahadaki gözlemlerimiz, miyopun daha hızlı ilerlediğini göstermektedir. 

Covid-19 Döneminde Miyop Arttı mı?

Covid-19 döneminde sokağa çıkma kısıtlamaları özellikle çocukları etkiledi ve dışarı daha az çıkabildiler. Ayrıca tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de uzaktan eğitim uygulamaları nedeniyle çocuklar bizim istediğimizden çok daha uzun sürelerle bilgisayar, tablet veya akıllı telefon ekranına bakmak durumunda kaldılar. Hatta Covid-19 döneminde “uzaktan sosyalleşme” adını verebileceğimiz pratikler geliştirdiler. Bu da ekran sürelerini eğitim dışındaki nedenlerle artırdı. Hatta bazı çocuklar neredeyse “ev kuşu” haline geldiler ve evden hiç çıkmak istememeye başladılar. Literatürde Covid-19 döneminde miyopi sıklığının arttığını ve miyopi numaralarının daha hızlı arttığını gösteren yayınları görmeye başladık. Tabii bilimsel bulguların toplanması, değerlendirilmesi ve yayınlanması bir süreç. Zaman içinde bu konuda bilimsel bulguların daha da artacağını düşünüyoruz. 

Yüksek Miyop Nedir?

2015 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan toplantıda, en az bir gözde numaranın 5 ve üzeri olması “yüksek miyop” olarak tanımlanmıştır. Buna göre

2020 yılında dünya nüfusunun %4’ünün yüksek miyop olduğu (yaklaşık 300 milyon kişi) ve 2050 yılında bu oranın %10’a ulaşacağı tahmin edilmektedir.

 (Grafik 1 nolu kaynaktan alıntı olarak paylaşılmıştır. Yıllara göre yüksek miyop kişilerin tahmini sayısını ve dünya nüfusuna göre yüzdelerini göstermektedir)

Daha Yüksek Miyopların Karşı Karşıya Kaldığı Riskler Neler?

Miyop numarasının artması ile bazı göz hastalıklarının daha sık görüldüğü bilinmektedir. Bu durumu şu örneğe benzetebiliriz; bir balon çok şişirildiğinde duvarı incelir ve patlamaya daha yakın hale gelir. Göz de ön arka eksende çok uzadığında gözün ağ tabaka adını verdiğimiz iç duvarı (retina) incelir ve yırtılmaya daha müsait hale gelir. Bu yırtılma retinanın arka ucunda olursa “Miyopa Bağlı Makülopati” adını verdiğimiz sarı nokta hastalığı, ağ tabakanın kenarlarında meydana gelirse de “Retina yırtığı ve buna bağlı retina ayrılması (dekolmanı)” gelişme riski artar. Bu hastalıklar çoğunlukla 40 yaş üstünde görülmekle birlikte, numarası hızla artan bir çocuğun erişkin hayatında bu hastalıklar açısından riskinin arttığından bahsedilebilir (risk artışı gözü bozuk olmayan bir kişiye kıyaslanarak ifade edilmiştir):

Patolojik Miyopi Nedir? 

Eğer miyopun getirdiği sorunlara bağlı olarak görme kaybı oluşursa, buna “Patolojik Miyop” adını veriyoruz. Her yüksek miyop patolojik miyop değildir,ancak yüksek miyopların %50 ila %70 inde patolojik miyop gelişme riski söz konusudur. Yani görme kaybı olasılığı yüksek miyoplarda daha fazladır. 40’lı yaşlardan itibaren hem patolojik miyop görülme sıklığı artar, hem de ciddi görme kayıpları ortaya çıkabilir. Şu anda Asya ülkelerinde patolojik miyop görülme oranı %1-3 civarındadır. Uzak doğu ülkelerinde en önemli kalıcı görme kaybı nedeni olarak patolojik miyop ilk sıralara yükselmiştir. Genel endişemiz ilerleyen yıllarda (muhtemelen on yıllarda) bu durum dünyanın geri kalanında ve ülkemizde de ortaya çıkacaktır. Patolojik miyopiye neden olan retina yırtığı/dekolmanı ve miyopa bağlı sarı nokta hastalığının tedavileri mevcuttur. Ancak tedavi olarak kullanılacak lazer, ameliyat veya göz içine iğne yapılması gibi zahmetli ve maliyetli yöntemler gereklidir, hem de tedaviye rağmen kalıcı görme kayıpları meydana gelebilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’ nün tahmini, patolojik miyop nedeniyle gerekecek tedavilerin gelecekte ülke ekonomilerine de önemli yük getireceği yönündedir. 

Bu nedenlerle miyopun kontrol altına alınması ve yüksek miyop olmayacak şekilde yavaşlatılması büyük önem kazanmaktadır. Çalışmalar bize miyoptaki her 1 numara az artışın miyopa bağlı sarı nokta hastalığı ihtimalini %40 oranında, görme kaybı riskini ise %20 azalttığını göstermektedir. Bir hastalığın riskini %40 azaltmak ise halk sağlığı açısından inanılmaz bir önem arz eder. Ayrıca miyopun daha düşük numarada durması, hastanın erişkin hayatında lazer tedavisini seçmesine destek olabilecektir. Çünkü çok yüksek numaralarda halk arasında “göz çizme” tabir edilen excimer lazer veya benzeri tedavileri uygulamak zorlaşmakta, numaranın tamamen düzeltilebilmesi artan numara ile birlikte imkansız hale gelebilmektedir

Miyop Artışı Nasıl Yavaşlatılabilir?  Alışkanlıklarımızı Nasıl Değiştirebiliriz? 

Açık Havada ve Aydınlıkta Daha Çok Zaman Geçirerek

Açık havada ve aydınlıkta günde en az 1.5-2 saat zaman geçirmek miyop gelişme riskini azaltmaktadır. Bunu destekleyen pek çok çalışma mevcuttur. Açık havada ve aydınlıkta zaman geçirmenin miyop ilerlemesini yavaşlatıp yavaşlatmadığı konusu son zamanlara kadar oldukça tartışmalı bir konu idi. Ancak son zamanlarda yapılan bazı çalışmalar, açık hava aktivitelerinin miyop artışını yavaşlatmak açısından olumlu etkisi olduğunu ortaya koymuştur. Hatta açık havada daha çok zaman geçirmenin gözün uzamasını daha çok yavaşlattığı bile gösterilmiştir. Gelecekte bu konuda destekleyici yeni bilgilerin gelmesi olasılığı yüksektir. Bu nedenle miyop artış hızını yavaşlatmak için çocukların ve gençlerin günde en az 1.5-2 saat dışarıda aydınlıkta zaman geçirmeleri teşvik edilmelidir. Bu esnada güneş gözlüğü takılmasının bir sakıncası bulunmamaktadır, çünkü açık havada aydınlıkta güneş gözlüğü takılsa bile, gözümüze ulaşan ışık evde gözümüze ulaşan ışıktan daha fazla olacaktır. Bu da miyop gelişmemesi için koruyucu olacaktır.

 Yakına Bakarak Geçirilen Zamanın Azaltarak

Günde 2 - 2.5 saatten fazla yakın aktivite ile zaman geçirmek miyop gelişme riskini artırmaktadır. Kimi çalışmalarda ise fazla yakın mesafelerde (20 cm’ den yakın) ve kesintisiz zaman aralıklarında (45 dakikadan fazla) zaman geçirme önemli ölçüde miyop gelişimi ile ilişkili bulunmuştur. Gene yakın aktivitenin mevcut miyopu  artırması açısından yakın aktivitenin rolü henüz ispatlanmış değilse de, bu konuda da destekleyici bilgilerin zaman içinde ortaya konması beklenmelidir. Bu bakımdan biz çocukların uzun süre ve özellikle kesintisiz olarak yakına bakmalarını doğru bulmuyoruz. Yakın çalışma aktivitesi olarak kitap okuma, bilgisayar/tablet/telefona bakma sayılabilir. Bu konuda “20-20 kuralı”nı hastalarımıza uzun zamandır önermekteyiz: “yakına bakarak (kitap okurken, cep telefonu/tablet/bilgisayar ile) geçirilen her 20 dakikada bir ara ver ve 20 saniye süreyle bakabileceğin en uzak yere bak” . Bu kuralı son yıllarda “20-20-2 kuralı” ile değiştirdik ve sonuna “+her gün 2 saati açık havada ve aydınlıkta geçir” ekledik. Yakında çalışma mesafesinin de 30 cm den daha uzakta olması gerektiğini hastalarımıza önemle vurguluyoruz. 

Maalesef çocuk ve gençlerimizde kitap okuma alışkanlığından çok cep telefonu,tablet veya bilgisayar kullanımı yaygın. Mesela lise öğrencilerinde akıllı telefon kullanımı %97 lere ulaşmış durumda. Gençlerin yüzde 70,3'ünün günde en az 3 saat, 37,2'sinin ise 5 saatten daha fazla akıllı telefonlarına vakit ayırdıklarını yapılan çalışmalardan biliyoruz. Akıllı telefon kullanma yaşı da gitgide azalıyor, TÜİK verilerine göre Türkiye’de çocuklar 10 yaşında akıllı telefon kullanmaya başlıyor. Akıllı telefon kullanmak doğrudan yakın mesafede zaman geçirmek anlamına geliyor. Dolayısıyla miyop açısından risk teşkil ediyor. Çocuk ve gençlerde ideal akıllı telefon süresi konusunda bilgilerimiz muğlak. Ancak bu konuda daha kesin kılavuzlar oluşana kadar Hollanda Oftalmoloji Derneği’ nin kendi hastalar için oluşturduğu tavsiyeleri biz de hastalarımıza uyarmayı yerinde sayıyoruz. Buna göre ailelere çocuklarının  ekran kullanım süreleri şu şekilde sınırlandırmalarını tavsiye ediyoruz: 

• 2 yaşına kadar olan çocuklarda: hiç 
• 2 ila 5 yaş arası çocuklarda: günde en fazla (toplam) 1 saat
• 5 ila 12 yaş arası çocuklarda: günde en fazla (toplam) 2 saat

Buna “Dijital Diyet” adını veriyoruz. 

Miyopta Artışı Yavaşlatan Tedaviler Var mı?

Miyopinin artış hızının yavaşlatılmasında şu ana dek bilimsel olarak ispatlanmış 4  grup tedavi vardır. Bunların birincisi ilaç tedavisi (atropin göz damlası), ikincisi özellikli gözlükler (çocuklara özel bifokal veya progresif tasarımlar), üçüncüsü çok odaklı yumuşak kontakt lensler, sonuncusu da gece lensleri (Ortokeratoloji lensleri) dir. 

Bu yaklaşımların her biri hakkında uzun süredir yürütülen başarılı çalışmalar olumlu sonuçlar vermiştir. Her tedavide olduğu gibi bu tedavi seçeneklerinin olumlu ve olumsuz yanları bulunmaktadır. Tıpta “hastalık yoktur, hasta vardır” prensibi çok önemlidir. Aynı hastalık her hastada farklı ilerleyebilir, aynı tedavi iki farklı hastada farklı sonuç verebilir. Bu nedenle miyop olan hastaların miyoplarının yavaşlatılması tedavileri özenle ve kişiye özel seçilmeli ve uygulanır. Ayrıca tüm tedavilerde olduğu gibi, miyop yavaşlatma tedavilerinde de hastanın tedaviye uyum göstermesi ve verilen tedaviyi sadakatle uygulaması gereklidir. Dolayısıyla tedavi hastalığa değil hastaya göre planlanır. 

Miyopun çoğu gençte en az 17-18 yaşına kadar ilerleyen bir durum olduğu düşünülürse, düzenli takip ve tedaviyi mutlaka öneriyoruz. 

 Miyop çocuklar gözlüklerini ihtiyaçları olunca mı, yoksa sürekli mi takılmalı?

 Mümkün olduğunca gözlüklerin sürekli takılmasını öneriyoruz. Gözlüklerin düzensiz kullanımı da miyopi artışını hızlandırıyor olabilir. 

 Kaynaklar:

• https://bhvi.org/news/the-impact-of-myopia-and-high-myopia/
• Holden BA, Fricke TR, Wilson DA, et al. Global prevalence of myopia and high myopia and temporal trends from 2000 through 2050. Ophthalmology. 2016;123:1036–1042
• D I Flitcroft. The complex interactions of retinal, optical and environmental factors in myopia aetiology. Prog Retin Eye Res 2012 Nov;31(6):622-60
• Sankaridurg P, Tahhan N, Kandel H, et al. IMI impact of myopia. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2021;62(5):2
• HoldenBA, FrickeTR, Wilson DA ve ark. Global Prevalence of Myopia and High Myopia and Temporal Trends from 2000 through 2050 Ophthalmology 2016 May;123(5):1036-42.
• Mark A Bullimore, Noel A BrennanMyopia Control: Why Each Diopter Matters. Optom Vis Sci. 2019 Jun;96(6):463-465.
• Annechien E. G. Haarman; Clair A. Enthoven;  Willem L. Tideman; Milly S. Tedja; Virginie J. M. Verhoeven; Caroline C. W. Klaver. The Complications of Myopia: A Review and Meta-Analysis. Investigative Ophthalmology & Visual Science April 2020, Vol.61(4),article 49.: 1-19
• Eppenberger LS, Sturm V. The Role of Time Exposed to Outdoor Light for Myopia Prevalence and Progression: A Literature Review. Clinical Ophthalmology 2020:14: 1875-1890. 
• Cao K, Wan Y, Yusufu M, Wang N. Significance of outdoor time for myopia prevention: A systematic review and meta-analysis based on randomized controlled trials. Ophthalmic Res. 2020; 63:97-105.
• https://www.aa.com.tr/tr/yasam/lise-ogrencilerinin-yuzde-97-4u-akilli-telefon-kullaniyor/2100438. 
• https://t24.com.tr/haber/turkiyede-cocuklar-kac-yasinda-cep-telefonu-kullanmaya-basliyor,256655
• Caroline CW Klaver1,2,3 , Jan Roelof Polling1,4 and Erasmus Myopia Research Group. Myopia management in the Netherlands. Ophthalmic Physiol Opt 2020; 40: 230–240
• Yazdani N, Sadeghi R, Ehsaei A ve ark. Under-correction or full correction of myopia? A meta-analysis. J Optom. Jan-Mar 2021;14(1):11-19.doi: 10.1016/j.optom.2020.04.003.
• Desmond Cheng, OD, MSc, PhD; George C. Woo, OD, PhD; Bjorn Drobe, PhD; Katrina L. Schmid, PhD. Effect of Bifocal and Prismatic Bifocal Spectacles on Myopia Progression in Children Three-Year Results of a Randomized Clinical Trial. JAMA Ophthalmol. 2014;132(3):258-264. doi:10.1001/jamaophthalmol.2013.7623. 
• Patricia M Kowalski1, Ying Wang, Robert E Owens, Joanne Bolden, Justin B Smith, Leslie Hyman. Adaptability of myopic children to progressive addition lenses with a modified fitting protocol in the Correction of Myopia Evaluation Trial (COMET). 2005 Apr;82(4):328-37.
• E. Gwiazda; L. Hyman; D. Everett; T. Norton; D. Kurtz; R. Manny; W. Marsh–Tootle; M. Scheiman; L. Dong; The COMET Group. Five–Year Results From the Correction of Myopia Evaluation Trial (COMET). Investigative Ophthalmology & Visual Science May 2006, Vol.47, 1166
• Correction of Myopia Evaluation Trial 2 Study Group for the Pediatric Eye Disease Investigator Group1. Progressive-Addition Lenses versus Single-Vision Lenses for Slowing Progression of Myopia in Children with High Accommodative Lag and Near Esophoria. IOVS, April 2011; 52(5): 2749-2757
• Bao J, Yang A, Huang Y, et al. One-year myopia control efficacy of spectacle lenses with aspherical lenslets. Br J Ophthalmol. 2021.
• Sankaridurg ve ark.Spectacle Lenses Designed to Reduce Progression of Myopia: 12-Month Results..Optometry and Vision Science, Vol. 87, No. 9, September 2010: 
• Lam CSY, Tang WC, Tse DY-Y, et al. Defocus incorporated multiple segments (DIMS) spectacle lenses slow myopia progression: a 2-year randomised clinical trial. Br J Ophthalmol2020;104:363–8

Dr. Uğur Emrah Altıparmak'90